Kırıklar, kemik bütünlüğünün travma, düşme, çarpma, darbe veya burkulma sonucu bozulmasıyla ortaya çıkan yaralanmalardır. Genellikle düşme, spor kazaları, trafik kazaları veya şiddetli darbeler nedeniyle meydana gelir. Kırıklara yanlış müdahale, sinir ve damar hasarına, iyileşme sürecinin uzamasına ve hatta kalıcı sakatlıklara yol açabilir. Bu yazıda kırıklara müdahale sırasında yapılan yaygın hatalar, doğru müdahale yöntemleri ve ilk yardım uygulamaları ele alınmıştır.
Kırıkların Yaygın Sebepleri
- Düşmeler:
- Özellikle yaşlı bireylerde kemiklerin zayıf olması nedeniyle daha yaygındır.
- Trafik Kazaları:
- Araç içi çarpışma, ani fren veya yaya kazaları sonucu oluşan kırıklar.
- Spor Yaralanmaları:
- Futbol, basketbol veya kayak gibi fiziksel aktivitelerde ani darbeler ve burkulmalar.
- Ağır Nesnelerin Çarpması:
- İş kazaları veya günlük yaşam kazalarında ağır cisimlerin düşmesi.
- Şiddetli Darbeler:
- Çarpma veya darbe sonucu kemik bütünlüğünün bozulması.
Kırıklarda Yanlış Uygulamalar
- Kırık Bölgeyi Zorla Hareket Ettirmek
- Yanlış: Kırılan bölgenin yerine oturtulmaya çalışılması veya hareket ettirilmesi.
- Sonuçları:
- Sinir, kas ve damar hasarına yol açabilir; kırık kemiğin çevre dokulara zarar vermesine neden olabilir.
- Doğru Uygulama:
- Kırık bölgeyi sabit tutun ve mümkünse uygun şekilde destekleyin.
- Kırık Bölgeye Doğrudan Baskı Yapmak
- Yanlış: Kanama durdurmak veya ağrıyı hafifletmek için kırık bölgeye baskı uygulanması.
- Sonuçları:
- Ağrıyı artırabilir ve dolaşımı bozabilir.
- Doğru Uygulama:
- Kanama varsa, yalnızca çevresine hafif baskı yaparak kontrol edin.
- Yaralıyı Taşımaya Çalışmak
- Yanlış: Yaralının pozisyonunu değiştirmek veya kırık olan bölgeyi taşımaya çalışmak.
- Sonuçları:
- Kemiğin daha fazla zarar görmesine ve iyileşme sürecinin uzamasına neden olabilir.
- Doğru Uygulama:
- Yaralının pozisyonunu değiştirmeden sabit bir şekilde tutulmasını sağlayın.
- Doğrudan Soğuk veya Sıcak Uygulamak
- Yanlış: Şişliği azaltmak için kırık bölgeye doğrudan buz veya sıcak havlu uygulamak.
- Sonuçları:
- Dolaşımı etkileyebilir ve ağrıyı artırabilir.
- Doğru Uygulama:
- Buz uygulaması gerekiyorsa, bir bezle sarılı olarak kırığın çevresine dikkatlice uygulayın.
- İlaç veya Sıvı Vermek
- Yanlış: Ağrıyı dindirmek için ağızdan ağrı kesici veya sıvı verilmesi.
- Sonuçları:
- Kusmaya veya solunum yollarının tıkanmasına neden olabilir.
- Doğru Uygulama:
- Yaralıya hiçbir şey verilmemelidir.
Kırıklarda Doğru İlk Yardım Uygulamaları
- Yaralıyı Sabit Tutun
- Kırık bölgenin hareket etmesini önlemek için sabit bir pozisyonda tutun.
- Atel veya Destek Kullanımı
- Kırık bölgeyi sabitlemek için tahta, karton veya benzeri malzemelerle geçici bir atel oluşturun.
- Atel uygularken, kırık yerin üstündeki ve altındaki eklemleri kapsayacak şekilde sarın.
- Kanamayı Kontrol Edin
- Kanama varsa, temiz bir bezle çevresine hafif baskı uygulayarak durdurun.
- Profesyonel Yardım Çağırın
- 112 Acil Servis’i arayarak yaralanma türü hakkında bilgi verin.
- Ağrıyı Azaltmak için Soğuk Kompres Kullanın
- Şişliği ve ağrıyı azaltmak için bezle sarılı buz uygulayın, ancak doğrudan kırık bölgeye temas ettirmeyin.
Kırıklarda Yanlış Müdahalelerin Sonuçları
- Türkiye: Sağlık Bakanlığı’na göre, kırık vakalarında yanlış müdahaleler sonucu komplikasyon riski %30 oranında artmaktadır.
- Dünya Genelinde: WHO’ya göre, yanlış ilk yardım nedeniyle kırık vakalarının %25’inde sinir veya damar hasarı oluşmaktadır.
- ABD: American Academy of Orthopaedic Surgeons verilerine göre, yanlış taşıma teknikleri nedeniyle iyileşme süreci %40 oranında uzayabilir.
Kırıkları Önlemek İçin Öneriler
- Düşme Riski Azaltın:
- Yaşlı bireyler için evde kaymaz paspaslar kullanın.
- Koruyucu Ekipman Kullanın:
- Spor yaparken ve iş yerinde uygun koruyucu ekipmanlar kullanın.
- Güvenli Yürüyüş Alanları Oluşturun:
- Özellikle kış aylarında kaygan zeminlere karşı önlem alın.
Sağlık Bakanlığı İlk Yardım Eğitimi Kitabından Öneriler
Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan İlk Yardım Eğitimi Kitabı’nda, kırıklarda ilk yardımın doğru bir şekilde uygulanmasının hayati olduğu belirtilmektedir:
- Atel kullanımı: Kırık bölgenin sabitlenmesi için önemlidir.
- Hareketsiz bırakma: Sinir ve damarların korunmasını sağlar.
- Soğuk uygulama: Ağrıyı ve şişliği azaltmak için etkili bir yöntemdir.
Sonuç
Kırık vakalarında doğru müdahale, yaralının iyileşme sürecini hızlandırabilir ve komplikasyonları önleyebilir. Yanlış uygulamalar ise durumu kötüleştirebilir ve kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu tür durumlarda bilgi sahibi olmak ve bilinçli hareket etmek hayati önem taşır.
Doğru ilk yardım uygulamalarını öğrenmek ve kırık gibi durumlara hazırlıklı olmak için Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş ilk yardım eğitim merkezlerinden eğitim alabilirsiniz. Doğru bilgi hayat kurtarır!
