İlk yardımın temel felsefesi, genellikle sanıldığının aksine, sadece hayat kurtarmak değil; aniden gelişen bir kaza veya sağlık olayı durumunda, mağdurun mevcut durumunun daha kötüye gitmesini kesinlikle engellemektir. Bu ayrım, ilk yardım ile acil tedavi arasındaki yetki ve uygulama farklarından kaynaklanır. İlk yardım, profesyonel tıbbi araç gereç kullanılmadan, olay yerinde eldeki kısıtlı imkanlar ve kişilerle yapılan hayati bir müdahale şeklidir. Vira Akademi gibi yetkili kurumlardan alınan eğitimler, ilk yardımcıyı bu temel öncelikler doğrultusunda hazırlar. Bu öncelikler, ilk yardımcının olay yerindeki hareket tarzını belirleyen temel direklerdir.
Hayati Fonksiyonları Korumak
İlk yardımın birinci ve tartışmasız en önemli amacı, hastanın veya yaralının yaşamsal fonksiyonlarının (solunum, dolaşım ve bilinç) devamlılığını sağlamaktır. Amaç, mevcut durumu korumak ve herhangi bir kötüleşmeyi önlemektir. Bu, yaralının durumunu stabilize tutarak, profesyonel sağlık ekiplerinin olay yerine ulaşmasına kadar geçen sürede kalıcı hasar riskini azaltır. Örneğin; bilinci kapalı bir hastanın dilinin geriye kaçmasını engellemek, solunum yolunun açık kalmasını sağlamak bu kapsamdaki kritik görevlerdendir. Kanamanın kontrol altına alınması da bu aşamada hayati öneme sahiptir. Durumu stabilize etmek, profesyonel acil yardım ekibine teslim edilecek kişinin hayatta kalma şansını maksimize eder. Bu temel misyon, ilk yardım uygulamalarının yasal ve etik çerçevesini çizer.
Durumun Kötüleşmesini Engellemek
İkinci öncelikli amaç, hastanın veya yaralının mevcut travma veya hastalık durumundan kaynaklanabilecek ikincil hasarları ve durumun kötüleşmesini engellemektir. İlk yardımcı, bilgi birikimi sayesinde, yanlış bir hareketin veya müdahalenin yaralıda daha büyük hasarlara (örneğin omurilik yaralanması) yol açmasını önler. Bu amaç doğrultusunda atılan temel adımlar şunlardır:
- Olay Yeri Güvenliğini Sağlamak: İlk yardımcı, müdahaleden önce kendi ve çevresindeki kişilerin güvenliğini sağlamalıdır. Güvenliğin sağlanamadığı bir ortamda müdahale girişimi, hem ilk yardımcıyı hem de yaralıyı tehlikeye atacaktır.
- Yaralıyı Kımıldatmamak: Özellikle düşme, trafik kazası gibi ciddi travmalarda, yaralının durumu stabilize edilmedikçe veya hayati tehlike gerektirmedikçe hareket ettirilmemesi esastır. Bu, potansiyel omurga ve boyun yaralanmalarını önlemenin en etkili yoludur.
- Hızlı ve Doğru İletişim Kurmak: Yaralının bilinci açıksa, onunla sakinleştirici ve güven verici bir tonda konuşmak, panik düzeyini düşürür. Panik, hastanın durumunu hızla kötüleştirebilir ve müdahaleyi zorlaştırabilir.
Profesyonel Yardımı Hızlandırmak
İlk yardımın üçüncü temel amacı, en hızlı ve etkili şekilde profesyonel sağlık ekiplerini olay yerine yönlendirmektir. Bu amaç, “Hayat Kurtarma Zinciri”nin ilk halkası olan 112 Acil Çağrı protokolünü doğru uygulamayı içerir. Uluslararası İlk Yardım Federasyonu Kılavuzlarında belirtildiği gibi, acil yardımın en kısa sürede olay yerine intikali, hasta prognozunu doğrudan etkiler.
İlk yardımcı, kendi güvenliğini sağladıktan hemen sonra, ivedilikle 112‘yi aramalıdır. Bu arama sırasında:
- Olayın kesin ve net adresi (tanınan referans noktalarıyla birlikte) verilir.
- Hasta/yaralı sayısı ve genel durumları (bilinç durumu, nefes alıp alma) bildirilir.
- İlk yardımcı, telefon kapatılmadan önce Acil Yardım görevlisinin tüm sorularını yanıtlamalı ve teyit almalıdır.
Bu doğru bildirim, acil yardım ekiplerinin doğru donanım ve yeterli personel ile yola çıkmasını sağlar. İlgili ekipler olay yerine intikal edene kadar geçen süre, ilk yardımcının doğru uygulamalarıyla doldurulmalı ve hastanın durumu sürekli takip edilerek elde edilen yeni bilgiler yetkililere aktarılmalıdır. Vira Akademi eğitimleri, bu ivedi ve doğru bildirim protokollerinin pratiğine odaklanarak, her ilk yardımcının bu kritik süreçte etkili olmasını sağlar. Doğru uygulanan her bir ilk yardım uygulaması, hastanın iyileşme sürecinin temelini atmış olur. Güvenilir kaynaklar, her geçen dakikanın, özellikle kalp durması gibi durumlarda, hastanın kurtarılma şansını %10 oranında düşürdüğünü göstermektedir. Bu nedenle, hızlı hareket etmek ve profesyonel yardımı hızlandırmak, en temel amaçlarımız arasındadır.
Bknz: https://www.saglik.gov.tr/TR-84930/saglik-istatistikleri-yilliklari.html
İlk Yardım Uygulamalarının Hukuki Çerçevesi
Tüm bu öncelikli amaçlar, ilk yardımcıların yasal sınırları dâhilinde hareket etmesini gerektirir. İlk yardım, tıbbi teşhis koyma veya ilaç kullanma yetkisini içermez. Yalnızca eldeki imkanlarla ve yetkili eğitimle öğrenilen temel tekniklerle (pozisyon verme, kanamayı durdurma, TYD) sınırlıdır. Bu hukuki çerçeve, hem yaralıyı hem de müdahale eden ilk yardımcıyı koruma altına alır.
