Acil Tedavi ve İlk Yardım Arasındaki Uygulama Yönünden Farklar
Acil tedavi ve ilk yardım, her ikisi de sağlık müdahaleleri kapsamında değerlendirilen, ancak uygulama yöntemleri, kapsamları ve sorumlulukları açısından farklılıklar barındıran iki ayrı süreçtir. İşte bu iki uygulama arasındaki temel farklar:
- Müdahale Amaçları
- İlk Yardım: Amaç, kazazedeyi veya hastayı sağlık profesyonelleri gelene kadar hayatta tutmak, durumun kötüleşmesini engellemek ve iyileşmeyi kolaylaştırmaktır. Genellikle olay yerinde ve eldeki kısıtlı imkanlarla yapılır.
- Acil Tedavi: Amacı, kişinin sağlık durumunu stabilize etmek, hayati riskleri ortadan kaldırmak veya komplikasyonları önlemektir. İleri tıbbi araçlar, ilaçlar ve cihazlarla donatılmış sağlık kuruluşlarında veya ambulans içinde yapılır.
- Uygulama Yöntemleri
- İlk Yardım:
- İlaç kullanılmaz.
- Basit tekniklere dayanır: Temel yaşam desteği (kalp masajı ve suni teneffüs), kanama kontrolü, kırık tespitleri, yanıkların ilk bakımı gibi işlemler uygulanır.
- İlkyardımcı, kazazedeyi hareket ettirmeden önce güvenlik önlemlerini alır ve profesyonel yardım çağırır.
- Müdahale sırasında çevredeki materyallerden (giysi, bandaj vb.) yararlanabilir.
- Acil Tedavi:
- Tıbbi ekipman ve ilaç kullanımı serbesttir.
- İleri yaşam desteği, entübasyon, intravenöz sıvı verilmesi, defibrilasyon gibi uzmanlık gerektiren işlemler içerir.
- Müdahale uzmanlar tarafından gerçekleştirilir ve detaylı değerlendirme (ör. EKG, kan analizi) yapılabilir.
- Uygulayıcıların Rolü
- İlk Yardım: Sağlık Bakanlığı sertifikalı kişiler tarafından yapılır. İlkyardımcılar:
- Hayati organları koruma ve şok gibi acil durumların önlenmesine odaklanır.
- Kanamayı durdurmak için baskı uygular, bilinç kontrolü yapar veya Heimlich manevrası gibi teknikler uygular.
- Acil Tedavi: Sağlık profesyonelleri (doktor, hemşire, paramedikler, acil tıp teknisyenleri) tarafından yapılır. Sağlık çalışanları:
- Gerekli durumlarda cerrahi müdahalede bulunabilir veya tıbbi cihazlar kullanabilir.
- Kişiye özel tedavi planları oluşturur.
- Araç ve Malzeme Kullanımı
- İlk Yardım: İlkyardımcı, genellikle minimal araç gereçle çalışır. Turnike, bandaj, eldiven gibi temel malzemeleri kullanır. Daha çok doğrudan temas ve basit tekniklere dayanır.
- Acil Tedavi: İlaç, monitör, oksijen tüpü, ventilatör, EKG cihazı, damar yolu açma ekipmanları gibi ileri düzey malzeme ve cihazlar kullanılır.
- Müdahale Ortamı
- İlk Yardım: Genelde olay yerinde veya sağlık kuruluşu dışında yapılır. Örneğin, trafik kazası sahası veya evde gerçekleşebilir.
- Acil Tedavi: Hastaneler, klinikler veya tam donanımlı ambulans gibi tıbbi ortamlarda gerçekleştirilir.
- Süreçlerin Aşamaları
- İlk Yardım:
- Koruma: Olay yerinde güvenlik sağlanır.
- Bildirme: Profesyonel yardım çağrılır.
- Kurtarma: İlgili basit müdahaleler uygulanır.
- Acil Tedavi:
- Tam teşhis ve kapsamlı müdahale içerir.
- Hastanın hastane ortamına hızlı bir şekilde ulaştırılması veya durumun stabil hale getirilmesi sağlanır.
- Örnek Uygulamalar
- İlk Yardım:
- Yanık durumunda soğuk suyla bölgeyi rahatlatmak.
- Kanama için temiz bir bezle bası uygulamak.
- Kalp masajı ve suni teneffüs yapmak.
- Acil Tedavi:
- Yanık bölgesine antiseptik krem sürülmesi ve ağrı kesici verilmesi.
- Kanamanın damar yolu açılarak kontrol edilmesi.
- Solunum yetmezliği durumunda oksijen tedavisi uygulanması.
- Mevzuatın Uygulamadaki Etkileri
- İlk Yardım: İlkyardımcı, Sağlık Bakanlığı İlk Yardım Yönetmeliği’ne uygun eğitim almış olmalıdır. Yapabileceği müdahaleler mevzuatta sınırlandırılmıştır. İlkyardımcı, yalnızca belirtilen basit müdahaleleri yapabilir ve yetkisi dışında bir müdahale yapması hukuki sorumluluk doğurabilir.
- Acil Tedavi: Sağlık profesyonelleri, geniş bir yelpazede müdahale yetkisine sahiptir ve mevzuata göre profesyonel sorumluluk taşır. Türk Ceza Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre yanlış müdahale ciddi hukuki sonuçlar doğurabilir.
Sonuç
İlk yardım, sağlık profesyonelleri gelene kadar hayati tehlikeyi önlemek için gerekli olan temel müdahalelere dayanırken, acil tedavi kapsamlı tıbbi müdahalelerle hastanın hayatını kurtarmayı ve durumunu stabilize etmeyi hedefler. Bu iki süreç, uygulayıcıların yetkisi, kullanılan araç-gereçler ve ortam bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Doğru ve zamanında yapılan ilk yardım, acil tedavinin başarısını artıran en kritik basamaktır.
